Naast Thomas Erdbrink is er nóg een Nederlander bezig met tv-werk in Iran: actrice Marene Miller.
‘Dit moet je wel opschrijven hè,’ lacht actrice Marene Miller (27) terwijl ze nog een laatste keer zwaait naar de twee jongens die haar net in het Engels aanspraken. Het is al de tweede keer dat ons interview in het Honarmandan Park wordt verstoord door jonge jongens met donkere baarden en witte sneakers. ‘Ze zitten in een bandje en wilden graag dat wij naar hun muziek zouden luisteren omdat we buitenlanders zijn. En ze wilden natuurlijk iets met ons drinken, dat was duidelijk.’
Het overkomt haar vaker als ze in haar eentje in het park zit of over straat loopt. Niet perse omdat ze zo bekend is, maar vooral door haar blonde haren en groene ogen. Want dat valt op in Teheran, hoofdstad van de Islamitische republiek Iran, waar Marene sinds twee jaar woont.
‘Ik ben de enige buitenlandse actrice hier. Ik ben sowieso een van de weinige buitenlanders die in Iran woont. Natuurlijk heb je journalist Thomas Erdbrink, maar verder zijn het er niet zoveel.’
Dat ze zo lang zou blijven, had Marene zelf ook niet zien aankomen. Dat ze überhaupt in Iran terecht zou komen, had ze nooit verwacht. De jonge actrice werd geboren in Den Haag en ging na de middelbare school naar Engeland om theater te studeren aan de prestigieuze Guildhall School of Music and Drama. Vanuit Engeland wilde ze werken aan haar Europese acteercarrière.
Maar dat liep toch iets anders. In 2013 ontmoette ze de Iraanse regisseur Arvand Dashtaray op een theaterfestival in Italië en het klikte zo goed tussen de twee, dat ze besloten samen een project te beginnen. ‘We kregen het idee voor London, Rome, Tehran, Amsterdam; Reconsider your image of me, een interculturele voorstelling waarin we spelen met vooroordelen over Iran. In januari 2014 ben ik naar Teheran gevlogen voor de voorbereidingen en sindsdien ben ik blijven hangen. Ik werd zo geïnspireerd door alle films, voorstellingen en kunst hier en de manier waarop mensen omgaan met de situatie waarin ze zitten. Gelukkig werd ik al snel gevraagd voor de hoofdrol in een theatervoorstelling van de Pink Panther en de korte film Atisaz over twee meisjes in Teheran. Inmiddels werk ik aan drie projecten tegelijkertijd en geniet ik volop van het leven hier.’
Sterk gevoel van samenzijn
Marene straalt terwijl ze vertelt over haar leven en werk in Iran. Om haar heen lopen jonge meiden in lange overjassen en met kleine, kleurrijke hoofddoekjes over hun haar. Ook Marene draagt de verplichte kleding voor de publieke ruimte. Maar toch valt ze op. Nog steeds.
‘Ik kan nergens rustig in een parkje zitten en een boek lezen. Mensen komen altijd een praatje maken. Ze zijn nieuwsgierig. Eerst vond ik dat een beetje vervelend, maar eigenlijk heeft het vooral voordelen: het opent deuren die voor anderen gesloten blijven.’
‘Vanaf het moment dat ik aankwam, ben ik in een enorm warm bad terecht gekomen. Ik werd meteen opgenomen in de hechte acteurs- en kunstenaarsgemeenschap. In Iran leven mensen echt samen; dat miste ik in Nederland. Iedere avond ontmoeten we elkaar en eten we samen. Mensen bellen ook iedere dag op om te vragen hoe het gaat. In het begin vond ik dat gek: wat gaat iemand het aan hoe ik me voel?, dacht ik. Maar zo gaat dat hier. Nu doe ik het zelf ook.’
Ook haar carrière is in Iran mede dankzij haar ‘exotische uiterlijk’ in een stroomversnelling geraakt. ‘Hier doet niemand audities, je wordt gevraagd. Ik speel natuurlijk de rollen van de buitenlandse. Vooral in het begin was dat perfect, want toen sprak ik nog nauwelijks Farsi. Inmiddels maak ik ook eigen werk: ik ben bezig met een theaterstuk en volgend jaar begin ik samen met Arvand aan onze tweede film. Die film is een samenwerking tussen Iran en Nederland; net als de voorstelling Reconsider your image of me waarmee we volgend jaar terugkomen naar Nederland. In beide verhalen spelen we met de vooroordelen die Nederlanders hebben over Iran en andersom.’
Marene wil, net als Thomas Erdbrink, met haar werk iets doen tegen het slechte imago van Iran. ‘Juist nu moeten we zo veel mogelijk bruggen bouwen tussen het oosten en westen. Er bestaan zo veel misvattingen over het Midden-Oosten. Iedereen denk dat Iran gevaarlijk is. De enige cultuurshock die ik had, was dat ik geen cultuurshock had. Ik was vooral verrast over hoe zwart dit land wordt gemaakt. Dankzij de serie Onze man in Teheran is dat gelukkig iets bijgesteld.
En terecht. Een van mijn eerste avonden zaten we met een groep acteurs te eten. Ik weet nog dat ik dacht: deze gesprekken had ik ook in Nederland kunnen voeren, al deze mensen hadden daar mijn vrienden kunnen zijn. Door in het buitenland te wonen, realiseer je je des te meer dat mensen niet zoveel van elkaar verschillen.’
Geen audities
Toch is het werk in Iran anders dan in Nederland. Zo werkt iedereen aan meerdere projecten tegelijkertijd, en zijn vrouwen ook voor de camera of op het podium verplicht hun lichaam te bedekken. ‘Je zult nooit iemand naakt op het podium zien en mannen en vrouwen mogen elkaar niet aanraken,’ vertelt Marene. ‘Maar dat maakt de essentie van het spelen niet anders. Die universele menselijke emoties blijven hetzelfde, je moet alleen een andere weg vinden om die over te brengen.’
Volgens Marene zorgen die beperkingen juist voor extra creativiteit. Want hoe gek het ook klinkt: de film- en theaterwereld in Iran is groter dan ooit. De afgelopen twee jaar openden bijna twintig nieuwe onafhankelijke theaters hun deuren en ook de Iraanse filmindustrie wordt steeds populairder in binnen- en buitenland. ‘Mensen staan hier te dringen voor de deur, de zalen zitten iedere avond vol. Dat is wat je wilt als maker, dat enthousiasme ontbreekt een beetje in Nederland. En gelukkig zijn de regels in Iran in dát opzicht veel minder strikt dan in Europa: mensen op de trappen, in het gat van de deur of wat extra stoelen in de zaal? Allemaal geen probleem.’ Ze lacht: ‘Iran is zo streng nog niet hoor.’
Mist ze Nederland dan helemaal niet?
‘Natuurlijk wel. Ik mis mijn familie enorm. En dingen zoals rondlopen in een T-shirt, want vooral in de warme zomers is zo’n overjas ontzettend heet. Gelukkig kom ik nog vaak genoeg in Nederland om mijn familie te zien of om te werken. Vorig jaar bijvoorbeeld nog voor de opnames van de RTL-serie Divorce. Dus ik heb niet het gevoel dat ik alles heb achtergelaten. Uiteindelijk kom ik weer terug. Maar wanneer precies… dat zal de toekomst uitwijzen.’
ZOMERGASTEN VANAF ZONDAG 7 AUGUSTUS 2016, NPO 2, 20:15 UUR
Bron: VARA Gids